Fort van Walem - Historisch Monument en Museum

Bezoek

Je kan het fort bezoeken van eind april tot eind september. Het fort van Walem is beschermde natuur, tijdens de winterperiode kan het fort niet bezocht worden: de vleermuizen zijn in winterslaap.

Laatste zondag van de maand

Iedere laatste zondag van maand (april tot september), kan het fort bezocht worden onder begeleiding van een gids. De rondleiding start om 14:00 stipt, wees op tijd want de poort wordt gesloten, nadat de groep vertrokken is.

Beperkt tot 15 deelnemers per groep

Groepsbezoek

Het is ook mogelijk om voor een groepsbezoek te reserveren. Contacteer ons via fort@heemkundewalem.be en we zoeken een moment waarop het voor de groep en één van onze gidsen past.

Laatste zondagen van de maand in 2026

26 april 2026

31 mei 2026

28 juni 2026

26 juli 2026

30 augustus 2026

27 september 2026

Geschiedenis

1878

Bouw van het Fort

In 1878 worden de fondsen vrijgemaakt voor de bouw van de forten van Walem en Lier. Dit zijn de eerste forten van de buitenste fortengordel die stad en haven van Antwerpen moeten verdedigen. Het fort van Walem ligt langs de weg Brussel–Antwerpen, op zo'n vijf kilometer van Mechelen.

1890-1892

Aanpassingen en Bewapening

In deze jaren krijgt het fort meerdere aanpassingen: er komt een infanteriekazerne, en op enkele plaatsen wordt de dikke aarden laag vervangen door ongewapend beton. In 1892 worden koepels geplaatst: twee grote met telkens twee kanonnen van 150 mm, en vier kleinere met één kanon van 57 mm.

1914

Eerste Wereldoorlog

Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog komt het fort van Walem, net als de streek tot Lier, enkele dagen in het middelpunt van de strijd. Duitse troepen belegeren het fort, tot een voltreffer op een kruitmagazijn vele slachtoffers maakt. Op 2 oktober moet de witte vlag gehesen worden. De verdediging van Walem wordt later gezien als een belangrijk moment in de bewegingsoorlog bij de start van de oorlog.

1930

Monument

In 1930 wordt een monument opgericht om de gebeurtenissen van 1914 blijvend te herdenken. Het blijft in de daaropvolgende decennia het centrale punt voor herdenkingen.

1932-1936

Modernisering

Omdat de oorlogsvoering na 1918 verandert, krijgt het fort een nieuwe rol als infanteriesteunpunt. Dit leidt tot aanpassingen. De N1, die scherpe bochten omheen het fort maakt, wordt rechtgetrokken: een deel van de gracht wordt gedempt en een koepel afgebroken en vervangen door een "abri à étage" (bunker). Andere koepels worden omgebouwd tot "abri's" en er komen gasvrije lokalen.

1944

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog nemen de Duitsers het fort in. Ze vullen er vele gangen met gasmaskers en blazen bij hun aftocht in 1944 op meerdere plaatsen gevels op. Veel van de huidige schade dateert uit die periode.

Na 1950

Civiele Bescherming

Het fort komt in handen van de Civiele Bescherming, die er de Nationale Alarmeringsdienst en een depot in onderbrengt.

1993

Verwaarlozing

Even wordt het fort gebruikt als opvangcentrum voor asielzoekers, maar al snel staat het leeg. Krakers trekken erin, er worden branden gesticht en verschillende delen raken zwaar beschadigd. Dit is de periode van verwaarlozing en vernieling.

2009

Natuurbeheer

Natuurpunt krijgt het beheer van de site. Door de lange leegstand heeft de natuur er vrij spel: mossen en korstmossen groeien weelderig, de bruine korenbout-libelle komt er massaal voor, en vooral vleermuizen vinden er een veilige slaapplaats.

2014

Memoriaal en Rondleidingen

De heemkundige kring Dr. Croquet van Walem onderzoekt de gesneuvelden van 1914 op en rond het fort en richt voor hen een memoriaal in. Ook organiseert de kring sindsdien regelmatig rondleidingen op de site.

Memoriaal

Gesneuveld en begraven

Massagraf gesneuvelde soldaten Fort van Walem 1914-1918

Tijdens of vlak na de gevechten worden gesneuvelde soldaten samen begraven in een massagraf. In de omgeving van Walem werden zo meerdere massagraven teruggevonden.

Een onderwijzer uit Mechelen wordt door de Duitsers aangesteld om de coördinatie te doen van de ruiming van de massagraven. Hendrik Haesen doet zijn werk nauwgezet en houdt een duidelijk logboek bij van de opgravingen en de identificering van de lijken. Hij zoekt contact met de families van de gesneuvelden en brengt hen vertroosting. Zijn nota's verdwijnen in de archieven.

Hendrik Haesen onderwijzer Fort Walem coördinator massagraven

Een naam geven

Een gezicht geven

Jan Van Buggenhout historicus Fort van Walem onderzoeker gesneuvelden

In 2006 start Jan Van Buggenhout met de nota's van Hendrik Haesen. Hij gaat overal ten lande op zoek naar sporen van de gesneuvelden: een foto, een bidprentje, de foto van een begraafplaats... Vele gesneuvelden van Walem krijgen na 100 jaar opnieuw een gezicht.

In 2014 krijgt iedere gesneuvelde een plaat met de foto en de gegevens, en al die platen worden opgenomen in een memoriaal dat voor hen wordt ingericht. Een plaats van stilte en herdenking.